ONDERSTEUNING VOOR JONGEREN

• Je hebt last van faalangst.
• Het blijft maar malen in je hoofd, je weet het allemaal even niet meer.
• Je moet een studiekeuze maken, maar dat lukt niet goed.
• Je zit met vragen over: het leven, vriendschap, seksuele geaardheid, familie, identiteit, …
• Je voelt je anders dan anderen.
• Je wil praten over mishandeling
• …

Mensen die worstelen met deze vragen gaan soms te rade bij professionele hulp. Vaak is dat een psycholoog, een coach, een maatschappelijk werker of de huisarts. Nochtans hebben deze vragen, naast een emotionele impact, ook een vraag naar betekenis. Er zit een existentiële kant aan. Dan is het niet nodig om advies te zoeken bij anderen, maar om zelf op zoek te gaan naar antwoorden.

Iedereen staat in het leven volgens een eigen levensfilosofie, met een eigen wereldbeeld. Het is echter niet altijd zo duidelijk wat deze filosofie inhoudt. Vaak ontbreekt het ons aan tijd en rust om hiernaar op zoek te gaan. Het wordt niet aangeleerd om met jezelf in dialoog te gaan op zoek naar antwoorden. In gesprek gaan met een filosoof helpt soms.  Een praktisch filosoof staat aan de zijlijn om met gerichte vragen te begeleiden.

Het voorbeeld van een crisis.

Een crisis wordt in de filosofie ook wel een existentiële fase genoemd. Omdat we niet altijd beroep kunnen doen op extern gezag om ons richting te geven, moeten we ons leven zelf vormgeven. In coronatijden komt een existentiële crisis vaker aan bod, omdat de externe impulsen zoals we ze kennen net weggevallen zijn. Bovendien komen er nog andere problemen bij door de maatregelen, waar we ons heel plots naar moeten richten. Dit is niet altijd even eenvoudig en leidt tot gevoelens van nutteloos- en zinloosheid. Het is dan (opnieuw) zoeken naar een doel of houvast in het leven.

Samen met een praktisch filosoof kan er gezocht worden naar de achterliggende aannames die M. heeft. Als die niet meer (kunnen) overeenstemmen met het handelen, dragen ze mee bij tot het slechte gevoel.

Wat doet een praktisch filosoof ter ondersteuning?

Het is belangrijk om te erkennen dat wie bij een praktisch filosoof terecht komt een ‘gezonde van geest’ is. Wie psychische problemen heeft, kan beter naar de dokter, psycholoog of psychiater gaan. De praktisch filosoof zal dit ook bewaken en doorverwijzen indien nodig.

Emotionele nood is echter een neveneffect voor wie vastzit in levensvragen. Dat hoeft op zich geen probleem te zijn. Zolang deze hanteerbaar blijft, wordt ze gewoon meegenomen in het proces.

Concreet stelt een praktisch filosoof alleen vragen, geeft nooit advies, want het is de bedoeling dat de cliënt zelf tot antwoorden komt. In een tweegesprek zal de filosoof eventueel andere meningen/argumenten aanhalen (die niet noodzakelijk de eigen standpunten zijn) ter verdieping van het gesprek. Er zal wel gewezen worden op tegenstrijdigheden in het denken en/of handelen, met als doel de eigen filosofie scherp te stellen. Er wordt doorgevraagd naar argumenten die het eigen wereldbeeld ondersteunen.

Het voorbeeld van M. in verschillende perspectieven:

• (Huis)arts: luistert en zal eventueel doorverwijzen, wil M.  in de eerst plaats fysiek ontlasten. M. krijgt misschien medicatie om beter te slapen of een angstremmer voorgeschreven.
• (Psycho)therapeut: zal vragen naar gevoelens, “Wat voel jij als je ouders ruzie maken?”
• Praktisch filosoof: stelt in de eerste plaats geen vragen, maar luistert en laat de cliënt uitvoerig vertellen, daarbij wakend over de feitelijkheid. Ondersteunende vragen pijlen naar de argumenten die M. geeft voor de standpunten die naar voren komen in het verhaal. Hierbij horen startvragen als: “Wat betekent vriendschap?”, “Wat houdt conflict in?”, “Moet je goede punten halen? “Wat is het belang van een doel in het leven?”…

Praktische filosofie ter ondersteuning verloopt volgens 3 fases.

Fase 1: probleem
Deze fase verloopt meestal heel spontaan. Mensen herkennen hun probleem en weten hoe ze zich hierbij voelen. Emoties horen bij deze fase. Soms is het nodig om het probleem scherper te stellen en ook daarin helpt praktische filosofie. Even spontaan heeft de cliënt vaak al gedacht aan mogelijke oplossingen. Dit geeft ook aan dat er geen pasklaar antwoord bestaat. De cliënt heeft misschien al een aantal mogelijke ideeën om het leven verder in te richten.

Fase 2: reflectie
De cliënt zet een stap terug. In het voorbeeld van M. zal hen zelf moeten nadenken over de betekenis van een kwaliteitsvol leven, met daarin de sub-betekenissen van ‘samenleven met anderen’, ‘verwachtingen’, ‘doelen’, ‘vriendschap’, …

Fase 3: handelen
Als de cliënt tot diepere betekenis is gekomen, zal het handelen hierop kunnen afgestemd worden. Dit volgt vaak op natuurlijke wijze uit het inzicht.

Bronnen
– Marinof, Lou. Geen Pillen Maar Plato: Filosofie als Oplossing voor Alledaagse Problemen. Vertaald door De Redactie. Amsterdam: Archipel, 1999.
– Rossem, Kristof Van. Het Filosofisch gesprek. Leuven: Lannoo Campus, ISVW Uitgevers, 2020.